Εθισμός στο Διαδίκτυο

Είναι γεγονός ότι το διαδίκτυο έχει αλλάξει κατά πολύ τον κόσμο που ξέραμε και κυρίως τον τρόπο που ενημερωνόμαστε, επικοινωνούμε και διασκεδάζουμε. Αποτελεί πλέον αναπό­σπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής των νέων καθώς προ­σφέρει πολλές και διαφορετικές δυνατότητες και επιλογές. Τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια, χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες εκπαιδευτικά προγράμματα και γενικά ενημερώνονται από το διαδίκτυο για παντός είδους θέματα. Όταν όμως η χρήση του διαδικτύου γί­νεται υπερβολική κρύβει πολλούς κινδύνους.

Ο όρος “internet addiction ” χρησιμοποιήθηκε αρχικά για ε­νήλικες, στη συνέχεια για νεαρούς ενήλικες και τέλος για ε­φήβους και παιδιά. Ως υπερβολική χρήση του διαδικτύου γενικά ορίζεται η α­δυναμία ελέγχου της χρήσης του. Συμπτώματα που προκύ­πτουν από την στέρηση της χρήσης είναι η ευερέθιστη συμπε­ριφορά που οδηγεί σε αισθήματα πίεσης, άγχους, και δυσλει­τουργικές συμπεριφορές σε καθημερινές δραστηριότητες. Στα παιδιά και τους εφήβους θεωρείται ότι η χρήση του διαδικτύ­ου για περισσότερες από 10 ώρες την εβδομάδα αυξάνει ση­μαντικά την πιθανότητα εμφάνισης βιολογικών διαταραχών, όπως ημικρανίες, ξηροφθαλμία, μυοσκελετικές παθήσεις, διαταραχές στην ποιό­τητα του ύπνου, παραμέληση της προσωπικής υγιεινής και φυσικής άσκησης.

Οι νέοι στην πλειοψηφία τους έχουν πια μια πολύ καλή σχέση με τις νέες τεχνολογίες και περνούν αρκετές ώρες στο διαδίκτυο και στις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης, ως ανα­ζήτηση μιας μορφής επικοινωνίας. Το Ίντερνετ έχει την ικα­νότητα να καλύπτει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες του εφήβου. Ένα από τα χαρακτηριστικά αυτού του μέσου είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει μια “ιδανική κατάσταση εαυτού”, όπου ο έφηβος μπορεί να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του χωρίς να έχει περιορισμούς και συνέπειες. Στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες των πράξεων, ο χρήστης μπορεί να συνδεθεί και να αποσυνδεθεί όποτε θέλει, ενώ μπορεί να καλυφθεί πίσω από την ανωνυμία του αφού δεν του είναι απαραίτητη για να εισχωρήσει σε κά­θε διαδικτυακό τόπο. Ταυτόχρονα, ο έφηβος μπορεί να εν­σαρκώσει διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσει διαφορετι­κές ταυτότητες ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρί­α, εξαιτίας της ανωνυμίας, που συνιστά κατεξοχήν χαρακτηρι­στικό του Διαδικτύου. Ταυτόχρονα, αποκτάει έτσι μια αίσθηση ελέγχου επί της πραγματικότητας, ακόμα κι αν αυτή είναι ψευδής και η οποία όμως βασίζεται στο ότι το διαδίκτυο δεν μπορεί ποτέ να του φέρει αντίρρηση, να τον ματαιώσει ή να τον κάνει να νιώσει άσχημα.

Τα συμπτώματα της εξάρτησης των εφήβων από το διαδίκτυο είναι αρκετά αναγνωρίσιμα και χρήζουν ιδιαίτερης προ­σοχής ειδικά από τους γονείς. Το παιδί ή ο έφηβος που έχει ε­θιστεί στο διαδίκτυο ασχολείται συνέχεια με αυτό, ενώ οι ώ­ρες ενασχόλησης αυξάνονται μέρα με την ημέρα. Παρουσιά­ζει θλίψη, δείχνει να μην έχει ενδιαφέρον για τα εξωτερικά ε­ρεθίσματα και δεν μπορεί να ελέγξει τον χρόνο παραμονής του στο κυβερνοχώρο, με αποτέλεσμα μια φανερή απόσυρση από τις κοινωνικές, σχολικές, προσωπικές δραστηριότητες του. Συχνά τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν μια απότομη πτώση της σχολικής τους επίδοσης ή σταματούν το σχολείο και απο­μονώνονται από την οικογένεια και τους φίλους τους. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι παραμελούν την προσωπική τους φρο­ντίδα και υγιεινή και παρουσιάζουν διαταραχές στο φαγητό και στον ύπνο. Το μόνο που απασχολεί τον εθισμένο έφηβο είναι να βρει χρόνο για να ασχοληθεί με τις Online δραστηριότητες (παιχνίδια, ομάδες κοινωνικής δικτύωσης .. ). Όταν δεν ασχολείται με το internet αισθάνεται αποδιοργανωμένος και αρκετά αγχωμένος. Αυτό το άγχος μπορεί να τον οδηγήσει σε εκρηκτικές συμπεριφορές (εκρή­ξεις θυμού, επιθετικότητα) ειδικά προς τους γονείς ή τα πρό­σωπα φροντίδας.

Το φαινόμενο μπορεί να εμφανιστεί σε εφήβους κατά την πρώιμη εφηβεία (10-14 ετών) ή και σε μικρότερη ακόμη ηλικί­α ενώ κατά την μέση εφηβεία (15-17 ετών), κατά την οποία οι έφηβοι πειραματίζονται και σταδιακά αυτονομούνται, καθώς και κατά την όψιμη εφηβεία (> 17 ετών) η συχνότητα του φαι­νομένου αυξάνεται. Στο 100% των περιπτώσεων, την πρώτη ε­παφή με τον ειδικό ψυχικής υγείας την κάνουν οι γονείς. Το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών που εμφανίζουν το φαινόμενο της εξάρτησης είναι αγόρια που μεγαλώνουν σε ένα δύσκολο οικογενειακό πλαίσιο (μονογονείκές ή δυσλειτουργικές οικογένειες). Αυτοί οι έφηβοι παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια, με μέσο όρο καθημερινής χρήσης 5.5 ώρες και μέσο ό­ρο ηλικίας τα 15 χρόνια, ενώ είναι συχνές και οι επισκέψεις τους σε Ιντερνέτ καφέ. Τα online παιχνίδια βίας του διαδικτύ­ου πέρα από την εξάρτηση που μπορούν να προκαλέσουν εξοικειώνουν τα παιδιά στη βία και άρουν τις αναστολές τους. Από έρευνες φαίνεται ότι πάνω από τα μισά παιδιά με εξάρ­τηση στο διαδίκτυο παρουσιάζουν ταυτόχρονα και άλλη ψυχι­κή δυσκολία/διαταραχή που πιθανώς συμβάλλει στην ανάπτυ­ξη της κατάχρησης διαδικτύου (όπως σύνδρομο υπερκινητικό­τητας, διάσπαση προσοχής και καταθλιπτικό συναίσθημα). Στα υπόλοιπα παιδιά φαίνεται να παίζουν ρόλο τόσο οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως έλλειψη επικοινωνίας και ορί­ων από την οικογένεια όσο και η ίδια η εφηβεία (βιολογικά καθορισμένη τάση των εφήβου για αναζήτηση νέων εμπει­ριών).

• Πως όμως αντιμετωπίζεται η εξάρτηση από το διαδίκτυο;

Ο εθισμός στο διαδίκτυο αναγνωρίζεται πια από την ψυχιατρική κοινότητα ως ξεχωριστή ψυχική διαταραχή γι’ αυτό χρήζει ειδικής θεραπείας.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση γίνεται από διεπιστημονική ομάδα στην οποία συμμετέχουν ο παιδίατρος, ο παιδοψυχίατρος, ο παιδοψυχολόγος, και ο οικογενειακός σύμβουλος. Κα­τά την διάρκεια της θεραπείας, δεν διακόπτεται η χρήση του υπολογιστή, αλλά ο έφηβος μαθαίνει να θέτει όρια στην χρή­ση του και να αρχίσει πάλι την ενασχόληση του με κοινωνικές και αθλητικές δραστηριότητες. Σύμφωνα με μελέτες, το 1/3 των εθισμένων εφήβων ανταποκρίνεται πολύ θετικά, ειδικά ό­ταν η εξάρτηση βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο.

Οι ειδικοί προτρέπουν τους γονείς να εξετάσουν αν το παι­δί τους ασχολείται υπερβολικά με το διαδίκτυο, ως μια πρώτη μέθοδο παρατήρησης και να του μιλήσουν για κρίσιμα θέματα του διαδικτυακού χώρου όπως θα έκαναν για αντίστοιχα θέ­ματα της καθημερινής ζωής.

Από μικρή ηλικία θα πρέπει οι γονείς να θέτουν όρια τα οποία πρέπει να τηρούν τα παιδιά μέσα στην οικογένεια. Τα όρια, όταν δεν είναι υπερβολικά ή ιδιαί­τερα αυστηρά, δεν καταπιέζουν τα παιδιά, αλλά τα κατευθύ­νουν και δείχνουν ενδιαφέρον εκ μέρους των γονιών. Όσο το παιδί μεγαλώνει, είναι καλό τα όρια που θα ισχύσουν να συζητούνται από όλα τα μέλη της οικογένειας, ώστε να λαμβάνεται η γνώμη του παιδιού και του εφήβου. Ο σεβασμός της προ­σωπικότητας παιδιών και εφήβων από πολύ μικρή ηλικία, η συναισθηματική κάλυψη των αναγκών τους, η καλή σχέση και η επικοινωνία όλων των μελών οδηγούν σε σωστή εφαρμογή ορίων μέσα στο σπίτι.

Είναι σημαντικό οι γονείς να αφιερώνουν χρόνο στα παι­διά και τους εφήβους για να ασχοληθούν μαζί με θέματα δια­δικτύου, έχοντας πάντα ανοιχτό κανάλι επικοινωνίας. Οι ειδι­κοί συστήνουν στους γονείς να μιλήσουν στο παιδί τους για τους online φίλους τους, να τον ρωτήσουν για τα δωμάτια συζητήσεων (chat rooms) και τους πίνακες μηνυμάτων (message boards) που επισκέπτεται και να το ενθαρρύνουν να αποκτή­σει αθλητική δραστηριότητα και συναναστροφές με συνομήλικους. Οι γονείς πρέπει να τοποθετούν τον ηλεκτρονικό υπολο­γιστή σε κοινόχρηστο χώρο, ώστε να μην δίνεται η δυνατότη­τα απομόνωσης του εφήβου και να υπάρχει έλεγχος. Η ενημέ­ρωση σχετικά με τον εθισμό στο διαδίκτυο είναι καλό να γίνε­ται από μικρή ηλικία ώστε τα παιδιά να είναι ενήμερα του φαινομένου. Δυστυχώς η πλειοψηφία των γονιών στη χώρα μας εί­ναι ψηφιακά αναλφάβητοι. Γι’ αυτό και οι ίδιοι οι γονείς πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με μεθόδους ασφαλείας (προγράμματα και φίλτρα προστασίας) ώστε να προστατεύσουν τον έφηβο από τυχόν ενοχλητικές παρεμβάσεις στο διαδίκτυο. Τέλος, οι γονείς πρέπει να έχουν στο νου τους και τις δικές τους διαδικτυακές συνήθειες, αναλογιζόμενοι ότι αποτελούν το πιο σπουδαίο πρότυπο για το παιδί τους. Η ενημέρωση των παιδιών και των εφήβων για ζητήματα παιδικής πορνογραφί­ας, μη υγιούς σεξουαλικότητας, ρατσισμού, ηλεκτρονικού εκ­ φοβισμού, βίας, οικονομικού εγκλήματος στο διαδίκτυο και ε­θισμό στα διαδικτυακά παιχνίδια πρέπει να γίνεται πρώτα από τους γονείς.

Είναι σημαντικό οι γονείς να κατανοήσουν πρώτον, ότι δεν πρέπει να δαιμονοποιούν το διαδίκτυο, καθώς αποτελεί τμήμα της κουλτούρας των εφήβων και δεύτερον ότι η απαγόρευση της χρήσης του διαδικτύου δεν θα φέρει αποτέλεσμα, μιας και ο έφηβος έχει πλέον εύκολη πρόσβαση σε αυτό.

Πηγή: Ένεκα Λόγου (ΕΨΥΠΕ)